Αποκομίζοντας τεράστια κέρδη για τους εμπόρους και τα οργανωμένα συνδικάτα του εγκλήματος και προκαλώντας μαζικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η εμπορία ανθρώπων (human trafficking) δεν είναι καθόλου πρόσφατο φαινόμενο. Στην πραγματικότητα, οι ερευνητές υποστηρίζουν, είναι τόσο παλιά όσο και οι νόμοι της προσφοράς και της ζήτησης. Παρά, ωστόσο, τη σημαντική αύξηση του αριθμού των μελετών σχετικά με το ζήτημα, οι πραγματικοί αριθμοί των ατόμων που διακινούνται είναι ακόμη ασαφείς καθώς πολλές περιπτώσεις παραμένουν άγνωστες, ή τα θύματα συχνά φοβούνται να μιλήσουν. Ταυτόχρονα, οι μελέτες συνήθως επικεντρώνονται στα θύματα και λιγότερο στους δράστες: τους εμπόρους, τους διακινητές, τους «πελάτες» και όσους άλλους εμπλέκονται στη δημιουργία των συνθηκών υπό τις οποίες ανθεί η εμπορία ανθρώπων.
Αν δούμε το Human Trafficking με αριθμούς, θα διαπιστώσουμε πως αποτελεί παγκοσμίως μια από τις πιο επικερδείς business καθώς σε ετήσια βάση τα κέρδη είναι της τάξης των $150 δις δολαρίων σύμφωνα με τον ILO και τη μερίδα του λέοντα κατέχει ο τομέας της σεξουαλικής εκμετάλλευσης ($99 δις από την σεξουαλική έκθεση των θυμάτων) και έπονται οι λοιπές δραστηριότητες, όπου $34 δις αφορούν στον κατασκευαστικό κλάδο, βιομηχανίες, ορυχεία, κα, τα $9 δις στον αγροτικό τομέα, τα δάση και την αλιεία και τα $8 δις στον τομέα της κατ’ οίκον απασχόλησης.
Ενώ το θέμα της εμπορίας ανθρώπων έχει υπέρ-εκτεθεί στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, συχνά μέσω εικόνων που αποτελούν παράδειγμα εμπορευματοποίησης του πόνου, άλλες μορφές σύγχρονης δουλείας αγνοούνται συστηματικά, όπως π.χ. η υποδούλωση των παιδιών προσφύγων στην Τουρκία, τα οποία έχουν πέσει θύματα εργασιακής εκμετάλλευσης, παρουσιάζοντας μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες και πιο επικερδείς εγκληματικές δραστηριότητες στον κόσμο. Η εμπορία παιδιών λαμβάνει χώρα σε συνθήκες εκμετάλλευσης στις οποίες η βία μπορεί να μην είναι πάντα σωματική, αλλά αρκετά συχνά ψυχολογική και κοινωνικό-συναισθηματική. Όταν δε το trafficking διασυνδέεται με το φαινόμενο της μετανάστευσης, τότε τα πράγματα γίνονται πολυπλοκότερα καθώς το ζήτημα της συγκατάθεσης έναντι του εξαναγκασμού είναι συχνά το κλειδί για να καθοριστεί εάν το άτομο έχει ή όχι καθεστώς παράνομης μετανάστευσης. Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα καταναγκασμού στις περιπτώσεις εμπορίας ανθρώπων.
- ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΙ Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΑΥΤΟ
Η χώρα της δημοκρατίας και το λίκνο του πολιτισμού, αποτελεί μια σημαντική πύλη εισόδου της νόμιμης αλλά και παράνομης μετανάστευσης λόγω της γεωγραφικής γειτνίασης της με τις τρίτες χώρες που μαστίζονται είτε από πόλεμο ( Συρία) , είτε από πείνα και φτώχεια ( Αφρικανικές χώρες) και με την Τουρκία, μια χώρα απ’ όπου ξεκινούν οι περισσότερες επιχειρήσεις διακίνησης των προσφύγων-μεταναστών καθώς έχει ως αφετηρία τα παράλια της Τουρκίας.
Η παρούσα εισήγηση δεν αφορά στο μεταναστευτικό πρόβλημα , οπότε και δεν θα σταθώ περισσότερο στο θέμα καθεαυτού της μετανάστευσης, αλλά σε ένα από τα αποτελέσματα αυτού του φαινομένου που είναι η εμπορεία ανθρώπων ( human trafficking), η εκμετάλλευση αδύναμων και απροστάτευτων ανθρώπων (κυρίως γυναικών και παιδιών) από οργανωμένα κυκλώματα ,τους ‘σύγχρονους δουλεμπόρους’. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας ( http://www.astynomia.gr/) για το 2015, το μεγαλύτερο ποσοστό εμπορίας ανθρώπων ( 26%) αφορά στη σεξουαλική εκμετάλλευση, το 3% την επαιτεία και 3% την εργασιακή εκμετάλλευση).
Λαμβάνοντας όμως υπόψη την μεταναστευτική κρίση και τις προσφυγικές εισροές στα κράτη μέλη της ΕΕ, όσο και την αυξημένη ζήτηση από την εύρωστη αγορά της Δύσης, καθίσταται αναγκαία η ενημέρωση και πρόληψη ώστε η προσφυγική κρίση να μη εξελιχθεί σε κρίση εκμετάλλευσης και κατά συνέπεια σε εμπορία ανθρώπων και κατά συνέπεια θα πρέπει να αντιδράσουμε ως κοινωνία με δράσεις ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και επιλογές που θα συμβάλουν στην καταπολέμηση μια από τις σύγχρονες πληγές της ανθρωπότητας
Σε αυτό ακριβώς το σημείο έγκειται η προστιθέμενη αξία του Break the Chain (B+C) , της πρωτοβουλίας που θα σας αναπτύξω στη συνέχεια καθώς συμβάλλει στην καλύτερη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών ως προς την αντιμετώπιση αφενός της εμπορίας ανθρώπων και αφετέρου ως προς το προσφυγικό πρόβλημα μέσα από μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση, με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, τις πανανθρώπινες αξίες της δημοκρατίας και του σεβασμού στην ανθρώπινη ζωή. Σε εποχές όπου επικρατεί η ξενοφοβία, ο άκρατος λαϊκισμός, η περιχαράκωση των συνόρων μας, η γνώση αποτελεί το καλύτερο αντίδοτο σε αυτά τα φαινόμενα .
- ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ “BREAK THE CHAIN’ (B+C)
Η Ελλάδα στο πλαίσιο της προσαρμογής της νομοθεσίας της(Ν.4198/2013) σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, καθώς και με τη σχετική νομοθεσία της ΕΕ (Οδηγία 2011/36) θεσμοθετεί μέσω του Υπουργείου Εξωτερικών Εθνικό Συντονιστικό Μηχανισμό (25/11/2013) και δημιουργείται το Γραφείο του Εθνικού Εισηγητή για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων (Γ.ΕΘ.ΕΙΣ).
Στόχος είναι η ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης και συνεργασίας μεταξύ οργανισμών που βασίζεται στο μοντέλο “pro–active Prosecution, Protection, Prevention and Partnership” -δηλαδή περιλαμβάνει ενέργειες – πρωτοβουλίες σχετικά με τη δίωξη, την προστασία, την πρόληψη και τη συνεργασία. Επιδιώκει επίσης να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός συντονισμού για όλες τις κρατικές υπηρεσίες – ένας Εθνικός Μηχανισμός Παραπομπής (National Referral Mechanism) που θα αποσκοπεί στην επιτυχή ταυτοποίηση των θυμάτων, παραπομπή και υποστήριξη.
Βασικές προτεραιότητες του Γραφείο του Εθνικού Εισηγητή είναι η ολοκλήρωση του Εθνικού Συστήματος Αναφοράς για την αναγνώριση θυμάτων, η δημιουργία Εθνικής Βάσης Δεδομένων, η εκπαίδευση φορέων και η εμβάθυνση της συνεργασίας με όσους δραστηριοποιούνται στον τομέα της ευαισθητοποίησης του κοινού.” Στο πλαίσιο της ευαισθητοποίησης του κοινού δημιουργήθηκε μία συλλογική εκστρατεία κοινωνικής αφύπνισης, η οποία με όχημα την Τέχνη, τον Πολιτισμό και την Εκπαίδευση, στοχεύει στην ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και συμμετοχή του κοινού σε ένα κοινωνικό μέτωπο που εναντιώνεται στην εκμετάλλευση και στην εμπορία ανθρώπων από άνθρωπο, στη σύγχρονη δουλεία. Γεννήθηκε το ‘Break the Chain2’, μία καινοτόμος πρωτοβουλία του Εθνικού Εισηγητή για την καταπολέμηση του Human Trafficking σε συνεργασία με την πολιτιστική πλατφόρμα elculture.gr.(www.elculture.gr).
- ΠΟΥ ΣΤΟΧΕΥΕΙ Η ΚΑΜΠΑΝΙΑ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
Η εκστρατεία ευαισθητοποίησης έχει πολλά διαφορετικά πεδία δράσης και επιδιώκει, μέσα από την τέχνη, τον πολιτισμό και την εκπαίδευση, τη μείωση της ζήτησης καθώς η διακίνηση των ανθρώπων οφείλεται στη ζήτηση των αγορών της Δύσης είτε για φτηνό και ευέλικτο εργατικό δυναμικό, είτε για τα ανθρώπινα καταναλωτικά προϊόντα του trafficking (αναγκαστική εργασία, πορνεία, επαιτεία, πώληση οργάνων, εξώθηση στο μικροέγκλημα).
Το Break the Chain2, μέσα από τις πολυθεματικές δράσεις, την ενεργή συμμετοχή του κοινού (παιδιά, μαθητές, φοιτητές, πολίτες, κάτοικοι γειτονιάς) και την εκπαίδευση, έχει ως σκοπό τη σταδιακή αλλαγή συμπεριφοράς της κοινωνίας με πρωταρχικό στόχο την μείωση της ζήτησης. Η κοινότητα του Break the Chain2 έχει την πεποίθηση ότι «όταν δεν αθροίζονται, οι μεμονωμένες ενέργειες δεν έχουν την ίδια δυναμική». Στόχος είναι η οικοδόμηση συνεργειών προς όλες τις κατευθύνσεις (θεσμικούς εταίρους, κρατικούς φορείς, τοπική/περιφερειακή διοίκηση, ΜΚΟ, ιδιωτικό τομέα, κλαδικούς φορείς, τέχνη/πολιτισμό, πανεπιστήμια/σχολεία, πρεσβείες, ιδρύματα, κλπ) και να καταστεί το BtC ένα σημείο αναφοράς και μια πλατφόρμα συνεργασίας του οικοσυστήματος όλων των εμπλεκομένων εταίρων και να αποτελέσει την «ιδρυτική πράξη» μιας ζωντανής κοινότητας ενεργών πολιτών που δεν μένει αμέτοχη. Αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα πολυτομεακής συνεργασίας αναφορικά με το θέμα της ανθρώπινης εκμετάλλευσης και εμπορίας. Η ταυτόχρονη παρουσία καλλιτεχνικών κι επιστημονικών προτάσεων καθώς επίσης και των θεσμικών και οργανωσιακών παρεμβάσεων ήταν το συστατικό που όφειλε να υπάρχει για να εξασφαλιστεί η δυναμική της εκστρατείας ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του ευρέος κοινού.
Η καινοτομία αυτής της πρωτοβουλίας έγκειται στο γεγονός πως καλούνται να καταθέσουν απόψεις για ζητήματα που δεν έχουν μέχρι στιγμής αποτελέσει αντικείμενο δημόσιας διαβούλευσης, όπως η διασύνδεση των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών με την εμπορία και εκμετάλλευση, η συμβολή στην ταυτοποίηση πιθανών θυμάτων από φορείς που δεν έχουν ενεργοποιηθεί ακόμα (πχ νοσοκομεία, ιδιωτικός τομέας), η εξαναγκαστική εγκληματικότητα, το survival sex και το καθεστώς της πορνείας, η εκμετάλλευση από συγγενικά πρόσωπα (low level exploitation), η επιτακτική ανάγκη της εκπαίδευσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα σχολεία, κλπ.
Δίνοντας μεγάλη έμφαση στην ευαισθητοποίηση των παιδιών και νέων, το B+C μπαίνει στα σχολεία με το πιλοτικό πρόγραμμα ‘’Ανοιχτά Σχολεία’’ καθώς τα σχολεία αποτελούν χώρους της τυπικής εκπαίδευσης, χώρους διαμόρφωσης συνειδήσεων και ταυτοτήτων και αποτελούν ιδανικό τόπο για δημιουργία εστιών ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και δράσης, δίνοντας στα παιδιά και τους γονείς τους να αποτελέσουν οι ίδιοι φορείς μετάδοσης και επικοινωνίας του μηνύματος «Break the Chain2».
Οι δραστηριότητες του B+C είναι πολλαπλές και πολυθεματικές και αξίζει να ενημερωθείτε μέσα από την επίσημη ιστοσελίδα ( http://www.breakthechain.gr/), όπου υπάρχει πλούσιο υλικό, βίντεο, αναλυτικό πρόγραμμα δράσεων και αναφορά σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς ( θεσμικούς και μη).
Στόχος της κοινότητας « Brake the Chain2” είναι η μετάδοση της εμπειρίας και τεχνογνωσίας και σε άλλες γεωγραφικές περιοχές εντός και εκτός Ελλάδας καθώς κάθε ενεργός πολίτης μπορεί να υπερασπισθεί και να συμβάλλει στον αγώνα για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στο πλαίσιο αυτό κλήθηκα από το πανεπιστήμιο του Siegen, να μιλήσω στο ευρωπαϊκό συνέδριο με θέμα «Democracy in Europe: Past and Present”, στο πλαίσιο του Jean Monnet TaL-MID (Teaching and Learning: Migration – Integration – Democracy), στις 4-5 Μαΐου 2017.
- ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Το Trafficking καταρρακώνει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, πλήττει με βάναυσο τρόπο θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, εκμαυλίζει συνειδήσεις υποθάλποντας τη διαφθορά, υπονομεύει την διεθνή ασφάλεια και ανάπτυξη και αποφέρει τεράστια έσοδα στο οργανωμένο έγκλημα. Η παγκόσμια οικονομική κρίση αφήνει περιθώρια για έξαρση του φαινομένου με τη μορφή ενός εξαναγκασμού όπου το ίδιο το θύμα “αποδέχεται” την κατάσταση του, λόγω της έλλειψης ουσιαστικών επιλογών και διεξόδων από την ανέχεια.
Οι κοινωνίες των νησιών του Αιγαίου αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα ως προς τη μεταναστευτική κρίση και έχουν ανάγκη περισσότερο από ποτέ υποστήριξη, ενεργοποίηση και ανάληψη δράσεων καθώς η αντιμετώπιση του εμπορίας ανθρώπων μας αφορά όλους στη βάση των κοινών μας πανανθρώπινων αξιών για ισονομία, προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δικαιοσύνη. Η ανάγκη δημιουργίας μιας αντίστοιχης πλατφόρμας στο Αιγαίο -“Break the Chain in the Aegean- αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση για όλους τους φορείς και την Κοινωνία των Πολιτών των νησιών μας . Ας ενώσουμε τις δυνάμεις μας γιατί όλοι μαζί μπορούμε να αντιταχθούμε στη σύγχρονη δουλεία, μπορούμε να βάλουμε ένα λιθαράκι στον αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα υπερασπίζοντας τη δημοκρατία μας.